Ustawa stanowi odpowiedź na postulaty i oczekiwania firm rodzinnych i ma stanowić istotne ułatwienie kwestii sukcesji. Nowa instytucja ma w założeniu wspierać proces przekazania biznesu i rozszerzyć wachlarz dostępnych tu rozwiązań.

Ustawa wchodzi w życie w ciągu trzech miesięcy od daty jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Zważywszy na to, że fundacje rodzinne stanowią zupełnie nowy i niespotykany dotąd twór w polskim prawie, warto przyjrzeć się bliżej założeniom ich funkcjonowania.

Fundacja rodzinna – nowy rodzaj podmiotu w polskim prawie

Zgodnie z nowymi przepisami, fundacje rodzinne będą osobami prawnymi tworzonymi w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń (przekazywania lub oddawania do korzystania środków pieniężnych, rzeczy lub praw) na rzecz beneficjentów. Szczegółowy cel fundacji rodzinnej określać będzie fundator w jej statucie.

Fundacja rodzinna będzie zatem zupełnie nowym podmiotem prawa, wpisywanym do rejestru fundacji rodzinnych.

Z założenia fundacje rodzinne będą mogły prowadzić działalność gospodarczą jedynie w ograniczonym zakresie, obejmującym:

• zbywanie mienia, o ile nie zostało ono nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
• najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania;
• przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
• nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
• udzielanie pożyczek beneficjentom oraz spółkom, w których fundacja posiada udziały albo akcje lub uczestniczy jako wspólnik;
• obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z jej działalnością;
• z pewnymi wyjątkami – produkcję przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu będzie stanowić co najmniej 50 proc. tego produktu;
• gospodarkę leśną.

W fundacji rodzinnej będą działały zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów. Obligatoryjnie powoływany zarząd będzie mógł być jedno- lub wieloosobowy i będzie miał za zadanie przede wszystkim prowadzenie spraw fundacji rodzinnej i jej reprezentowanie, jak również realizowanie jej statutowych działań. Rada nadzorcza, obligatoryjna wyłącznie, gdy liczba beneficjentów przekroczy dwadzieścia pięć osób, będzie z kolei odpowiedzialna za pełnienie funkcji nadzorczych w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania przez fundację postanowień prawa i statutu. Co interesujące, możliwe będzie również powołanie jednoosobowej rady nadzorczej. Zgromadzenie beneficjentów będzie z kolei zrzeszać wszystkich beneficjentów, którym w statucie przyznano prawo do zasiadania w nim. Zgromadzenie – na wzór zgromadzenia wspólników czy walnego zgromadzenia znanego ze spółek kapitałowych – będzie zatwierdzać sprawozdania finansowe fundacji, udzielać absolutorium członkom innych organów czy decydować o podziale wyniku finansowego netto.

Zakładanie fundacji rodzinnej

Fundatorem fundacji rodzinnej będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złoży oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie sporządzanych w formie aktu notarialnego.

Aby powołać fundację rodzinną do życia, oprócz złożenia stosownego oświadczenia przez fundatora (fundatorów) konieczne będzie również ustalenie jej statutu i spisu jej mienia (obu w formie aktu notarialnego), jak również ustanowienie organów i wniesienie do fundacji funduszu założycielskiego (nie niższego niż 100 tys. zł). Po spełnieniu wskazanych czynności powstanie fundacja rodzinna w organizacji (na wzór spółek kapitałowych). Po spełnieniu tych wymogów fundacja rodzinna w organizacji będzie już mogła zarządzać we własnym imieniu posiadanym majątkiem i zapewniać jego ochronę, w szczególności nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną.

Fundacja rodzinna osobowość prawną uzyska jednak dopiero po wpisie do rejestru fundacji rodzinnych, prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

W kolejnych tekstach przedstawimy więcej szczegółowych informacji.

 

Podstawa prawna:

• art. 2, art. 4 ust. 1 i 2, art. 5, art. 11-12, art. 17 ust. 1, art. 21-25, art. 26, art. 28, art. 43-74 ustawy z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (w momencie przygotowania artykuły ustawa nie została jeszcze opublikowana w Dzienniku Ustaw)