Zgodnie bowiem z art. 16 par. 1 kodeksu karnego skarbowego, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Co istotne, sprawcą czynu może być wyłącznie osoba fizyczna.

Warunki skuteczności czynnego żalu

Podkreślić trzeba, że nie każdy sprawca może skorzystać z ochrony, którą daje powyższy przepis. Otóż, stosownie do postanowień art. 16 par. 6 k.k.s., przepisu art. 16 par. 1 nie stosuje się wobec sprawcy, który:

• kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
• wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
• zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zgłoszenia czynnego żalu dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;
• nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

Sprawcy, którzy nie są wymienieni w powyższym par. 6, muszą mieć jednak na uwadze to, że czynny żal jest bezskuteczny w dwóch sytuacjach, tj.:

• jeżeli został złożony w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lub
• po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Ponadto warunkiem, aby czynny żal był skuteczny, jest to, aby:

• w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym,
• a jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty (w razie niemożności ich złożenia – uiścić ich równowartość pieniężną).

Wzór czynnego żalu

Przepisy nie określają dokładnego wzoru czynnego żalu. Powinno ono jednak zawierać:

• oznaczenie osoby składającej czynny żal,
• oznaczenie adresata, czyli naczelnika właściwego urzędu skarbowego,
• opis popełnionego czynu i jego okoliczności ,
• wskazanie osób, które miały związek z popełnionym czynem zabronionym,
• informację, czy sprawca naprawił swój czyn, a jeżeli tego nie zrobił – to w jaki sposób i w jakim terminie zobowiązuje się do jego naprawienia.

Jeśli czynny żal jest wnoszony w związku z tym, że nie została złożona w terminie deklaracja podatkowa, deklarację tę należy przesłać wraz z  czynnym żalem.

Czynny żal można złożyć w formie pisemnej, ustnie – do protokołu lub elektronicznie.

Urząd właściwy do złożenia czynnego żalu

Czynny żal należy złożyć do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika. To oznacza, że mimo iż od 1 stycznia 2023 r. weszło w życie rozporządzenie z 13 października 2022 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie wyznaczenia organów Krajowej Administracji Skarbowej do wykonywania niektórych zadań Krajowej Administracji Skarbowej oraz określenia terytorialnego zasięgu ich działania – nic się nie zmieniło w kwestii adresata czynnego żalu. Na uwadze należy mieć także to, że w dalszym ciągu, w sytuacji gdyby pismo zawierające czynny żal zostało skierowane do  niewłaściwego naczelnika urzędu skarbowego, organ ten przekaże je do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Stanowi o tym art. 170 par. 1 i 2 ordynacji podatkowej, zgodnie z którym jeżeli organ podatkowy, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, powinien niezwłocznie przekazać je organowi właściwemu, zawiadamiając o tym wnoszącego podanie. Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem terminu określonego przepisami prawa uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

 

Podstawa prawna:

• art. 16 ustawy z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 859 ze zm.)
• art. 70 par. 1 i 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2651 ze zm.)