Zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie pracy – pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat.

Natomiast warto wiedzieć, że jest również możliwe zatrudnienie osoby, która ukończyła 15 lat, ale jednocześnie nie skończyła 18 lat – taka osoba to pracownik młodociany.

Zatrudnienie osoby poniżej 15 roku życia na podstawie umowy o pracę jest zabronione prawem i pracodawcy w tej sytuacji może grozić kara grzywny (wyjątki dotyczą zatrudnienia w celu przygotowania zawodowego, a także zatrudnienia w branży podmiotów artystycznych, kulturalnych, sportowych czy też reklamowych).

Szczególne ograniczenia w zatrudnieniu młodocianych

Pracownika młodocianego można zatrudnić na podstawie umowy o pracę tylko do prac lekkich, które nie mogą powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego, a także nie mogą utrudniać wypełniania obowiązku szkolnego.

Wykaz prac lekkich określa pracodawca w regulaminie pracy lub innym wewnętrznym dokumencie, pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem prac lekkich przed dopuszczeniem do pracy.

Czas pracy nastolatka

W okresie wakacji i ferii szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu, a w odniesieniu do młodocianego poniżej 16 lat – 6 godzin na dobę i 30 godzin w tygodniu.

Uwaga!
Pracownik młodociany nie może świadczyć 
pracy w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej.

Warto wskazać, że w odniesieniu do młodocianego za porę nocną uznaje się godziny pomiędzy 22.00 a 6.00.

Od tej zasady jest pewien wyjątek – w przypadku młodocianych, którzy nie osiągnęli wieku 16 lat lub nie ukończyli ośmioletniej szkoły podstawowej, za porę nocną uznaje się czas pomiędzy godziną 20.00 a 6.00.

Przerwa w pracy młodocianego, obejmująca porę nocną, powinna trwać nieprzerwanie co najmniej 14 godzin. Ponadto, pracownikowi młodocianemu należy zapewnić co najmniej 48-godzinny, nieprzerwany odpoczynek, który powinien obejmować niedzielę.

Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut. Jest ona wliczana do czasu pracy.

Pracownik młodociany, zatrudniony tylko na okres wakacji, 
nie nabędzie prawa do urlopu. Pracownicy, którzy 
nie ukończyli 18 lat nabywają urlop z dołu – pierwszy 
raz po upływie 6 miesięcy zatrudnienia.

Młodociany, aby podjąć pracę, musi:

• posiadać świadectwo ukończenia 8-letniej szkoły podstawowej lub gimnazjum,
• być dopuszczony do pracy na danym stanowisku przez lekarza medycyny pracy.

Pracodawca powinien zadbać o następujące dokumenty do akt osobowych:

• podpisaną umowę o pracę wraz z zakresem obowiązków na danym stanowisku,
• podpisane przez młodocianego oświadczenie o zapoznaniu się z wykazem prac lekkich i prac wzbronionych młodocianym,
• oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy,
• podpisane oświadczenie o zapoznaniu się z ryzykiem zawodowym związanym z pracą oraz o zasadach ochrony przed nimi – zarówno od pracownika, jak i od jego przedstawiciela ustawowego.

Uwaga!
Nie ma konieczności uzyskania pisemnej 
zgody rodziców na zatrudnienie młodocianego.

Forma zatrudnienia – umowa o pracę czy może umowa cywilnoprawna

Praca lekka świadczona przez młodocianych jest świadczona najczęściej na podstawie:

• umowy o pracę na okres próbny,
• umowy o pracę na czas określony.

Umowę o pracę zawiera się na piśmie, pracodawca powinien dokładnie zapoznać młodocianego z warunkami umowy o pracę, a także zakresem obowiązków i wykazem prac lekkich.

Poza umową o pracę na czas określony lub próbny  młodociany pracownik może podjąć pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenie, dzieło).

Umowa zlecenia i dzieło są umowami regulowanymi przepisami Kodeksu cywilnego i w przypadku umów cywilnoprawnych – zasady zatrudnienia odbiegają od zasad zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zasadnicza różnica jest taka, że na umowę cywilnoprawną możemy zatrudniać małoletnich od ukończenia 13 roku życia – jednak do zawarcia takiej umowy potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego lub jego potwierdzenie, gdyby umowa została podpisana bez zgody.

Należy przy tym pamiętać, że wg kodeksu cywilnego osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych (taką osobą jest np. 16 latek) może zawierać umowy, ale zleceniodawca powinien dysponować zgodą przedstawiciela ustawowego dziecka (np. rodzica). Regulacja ta ma na celu ochronę osoby, która ze względu na wiek lub częściowe ubezwłasnowolnienie nie może do końca ocenić skutków zawieranych przez siebie umów.

Wynagrodzenie nastolatka

Prawo pracy nie przewiduje żadnych szczególnych regulacji dotyczących wynagradzania pracowników młodocianych zatrudnionych na podstawie umowy na czas określony przy pracach lekkich. Obowiązują tu więc te same zasady wynagradzania, które mają zastosowanie wobec pracowników dorosłych.

Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia należy uwzględnić przepisy dotyczące minimalnego wynagrodzenia za pracę. Minimalna kwota wynagrodzenia, przysługującą za pracę na pełny etat obecnie wynosi 2800 zł brutto. Nieodpłatna praca nie jest możliwa przy zatrudnieniu na umowę o pracę.

Natomiast w odniesieniu do umów cywilnoprawnych w roku 2021 minimalna stawka godzinowa wynosi 18,30 zł.

Wypowiedzenie zawartej umowy

Umowa na czas określony jest zawierana na wyznaczony czas (np. na 3 tygodnie lub 2 miesiące). Pracownik ani pracodawca nie mają zatem obowiązku wypowiadania tej umowy, skończy się ona w dniu wskazanym jako dzień zakończenia umowy.

Umowę taką można wypowiedzieć na zasadach ogólnych, zgodnie z Kodeksem pracy.

Nie ma konieczności zgłaszania faktu zawarcia umowy ani jej rozwiązania do inspektora pracy.

 

Koszty zatrudnienia młodocianego

Podatek dochodowy od osób fizycznych – brak

Obecnie obowiązujące przepisy prawne zwalniają młode osoby do 26 roku życia z zobowiązania jakim jest podatek dochodowy niezależnie od rodzaju formy zatrudnienia (umowy o pracę i umowy cywilnoprawne).

Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne – to zależy

1) zatrudnienie na umowę o pracę wiąże się z opłacaniem pełnych składek na ubezpieczenie społeczne – zasada ogólna przewidziana dla pracowników,

2) zatrudnienie na umowy cywilnoprawne (zlecenie lub dzieło) – wolne od obciążeń – dotyczy osób młodych, do ukończenia 26. roku życia, będących uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych i ponadpodstawowych oraz studentami z tytułu umowy zlecenia nie mają obowiązku ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz – pod warunkiem, że nie są zatrudnione w tym samym czasie u tego samego pracodawcy na podstawie umowy o pracę.

Podsumowując, najkorzystniejszą formą zatrudnienia nastolatka z punktu widzenia obciążeń podatkowo – ubezpieczeniowych jest umowa cywilnoprawna.

Prosimy o poinformowanie biura rachunkowego o planowanym zatrudnieniu osób młodocianych ze stosownym wyprzedzeniem. Koszty zatrudnienia stanowią koszty podatkowe, więc pomimo braku niektórych obciążeń z tytułu PIT-4 czy też ZUS, warto, żeby biuro na czas dysponowało dokumentami poświadczającymi fakt zawarcia takiej umowy i mogło taką umowę zweryfikować.

 

Podstawa prawna:

• Dział Dziewiąty ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.),
• rozporządzenie Rady Ministrów z 24.08.2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. z 2016 r. poz. 1509),
• rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 10.12.2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej (Dz.U. poz. 2369),
•  art. 17 i art. 18 § 1 ustawy z 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.) – zgoda przedstawiciela ustawowego.